Juduen Erretzea (Pazko Igandea)

Urtero eta antzina-antzinako garaietatik Moredako Hiribilduan Pazko Igandean tradizio berezi bat ospatzen da, “Juduen Erretzea”.

Ohitura hau arbasoengandiko garaietatik hona etenik gabe egin da. Guda Zibilak iraun zituen hiru urteetan (1936-1939) soilik ospatzeari utzi zen.

Moredako Hiribilduko kontuen liburuetan 1705ean gaita-jotzaile bati Pazko Igandean izan zen jai bategatik hamabi erreal eman zizkiotela ageri da; datu honek festa honekin zerikusia izan zezakeen eta ohitura honen antzinatasuna baieztatuko zuen.

Bertako adineko pertsonak umetatik Sortzez Garbia plazara joaten zirela oroitzen dira, beraien guraso eta arbasoek egin zuten bezala, Juduak erretzen ikustera. Hauek bi panpiñetan irudikatzen dute gaitza: Judu gizona eta Judu andrea.  Bi pertsonaien erretzearekin, Moredan urte osoan iraun duen gaitza deuseztatu nahi izaten da.

Jatorriz ohitura pagano bat izan zen, Elizak ondoren kristautua. Antzinako ihauterien hondarrak direla uste da, edo Cuaresma garaia ixten zuteneko ohitura errituak, panpinarekin sinbolikoki eztura garaiari amaiera ematen zioten eta udaberriari hasiera.

Herriko gazte kuadrillak dira ekitaldiaren antolaketaren arduradunak. Kuadrilla batek hainbat urte antolatzen daramatzanean hurrengo gazte kuadrillak du txanda.

Juduen Erretzeak hainbat zati ditu:

1. Epaia eragingo duten gaien bilketaz arduratzen dira gazteak, hau da, salaketak jasotzen dituen dokumentua, Herriko Epaimahaiak ezartzen dituen zigor eta kondenekin batera.
2. Juduen eraikitzea. Pazko Igandeko bezperan egiten dira, lastategi batean. Lastoarekin betetako armazoi batez eginda dago eta etxeetan bildutako arropekin janzten da. Antzina, panpin barruan katu bat sartzen zen, sabelean kokatutako lapikoa baten barruan.
3. Herrian zehar jira Juduekin. Pazko Igandeko eguerdiko 12etan herriko ibilbideari hasiera ematen zaio gaitajotzaileen soinuaren hotsean. Ibilbidea Elizan amaitzen da eta bertako horman kokatzen dira, mezara sartzen direnek ikus dezaten. Lehen Juduak astoan paseatzen zituzten, gaur egun ez daudenez oinez egiten dute.
4. Epaiaren irakurketa. Meza Nagusiaren ostean, eguerdiko 13,30etan, jendea Sortzez Garbia plazan elkartzen doa gaitajotzaileen soinuaren hotsean ikuskizuna ikustera. Epaiaren irakurketarekin hasten da, salatuei Moredako Hiribilduan urtean zehar izandako gaitzen eragile eta errudun izateaz egozten zaie. Lehenengo Judu gizonaren ekintzak kontatzen dira eta ondoren Judu andrearena.
5. Iraulketa eta Juduen Erretzea. Lehenengo soka baen erdian Judu gizona jartzen da, katai bati lotuaraziz. Sua pizten zaio eta gazteek sokatik tiraka airean bueltak eragiten dizkiote sua itzaltzen den arte. Lehen panpina erretzen zegoenean bere barnetik katua irtetzen zen, Juduen espiritu txarra irudikatzen duen animalia, suen artean bidea zabalduz. Judu andreak helmuga berdina du, suan kontsumitzea.

Gaur egun, errautsak jaso eta zakarrontzira doaz. Antzinan ordea, zelaiak edo animalien kortak arazteko erabiltzen ziren.

Era honetan arazteko erritua bukatzen da, gaitajotzaileen musika berriro entzuten da eta jendeak plazatik alde egiten du hurrengo urtera arte.